Terjiman : Erkman
Junggoche sotsiyalizm yolining dunyawiy ehmiyiti

Partiye 11-nöwetlik merkiziy komitétining 3-yighinidin kéyin Junggo kommunistik partiyisi Junggo xelqighe rehberlik qilip junggoche sotsiyalizm yolini achti. Bu, Mawzédung junggo xelqighe rehberlik qilip yérim mustemlike, yérim féodalizm asaritidiki kona junggoni sotsiyalistik yéngi junggogha aylandurghan ulughwar inqilabtin kéyinki junggoni qalaq sotsiyalistik dölettin bayashad, qudretlik, démokratik, medeniyetlik, inaq sotsiyalistik zamaniwiylashqan döletke aylandurushtiki yene bir ulghwar inqilab we markszmni junggochilashturup rawajlandurush musapisidiki yene bir qétimliq tarixiy halqish bolup, dunyawiy ehmiyetke ige.
1. Junggoche sotsiyalizmning tinch tereqqiyat yoli --- insanyetning medeniyetke, tereqqiyatqa intilishidiki yéngi yol
Medeniyet --- insaniyetning tebiiet we jem'iyetni özgertish jeryanidiki maddiy , meniwiy muweppeqiyetlirining yighindisi we ijtimaiy tereqqiyat, iqtisadiy tereqqiyat ehwalining namayandisi. Insanlar nadanliq dewridin yawayiliq dewrige, yawayiliq dewridin medeniyet dewrige kirgendin kéyin, ilgiri-axir qulluq jem'iyet medeniyet dewri, féodalliq jem'iyet medeniyet dewri, kapitalizm jem'iyitining medeniyet dewridin ibaret medeniyet basquchini bashtin kechürdi, ishlepchiqirish wasitiliri xususiy mülükchiliki asasigha qurulghan bu üch xil medeniyet basquchi (shekli) ning tereqqiyati bir tereptin maddiy medeniyet we meniwiy medeniyet tereqqiyatining namayendisi bolsa, yene bir tereptin ularning hemmisi antagoniye (qarshiliq) asasigha qurulghanliqtin ishlar xuddiy marks: «medeniyet deslep peyda bolghan chaghda ishlepchiqirish derije, tebiqe we siniplarning antagoniye (qarishiliq) asasigha qurulghan bolidu, eng axirda jughlanma emgek we biwasite emgekning antagoniyesi (qarshiliqi) asasigha qurulidu. Antagoniye (qarshiliq) bolmisa tereqqiyat bolmaydu. Mana bu medeniyet hazirgha qeder dewr qilip kelgen qanuniyettur» («marks-én'géls eserliri» xelq neshriyati 1958-yil xenzuche neshri, 4-tom 104-bet) dep körsetkendek bolidu. Gherbtiki tereqqiy tapqan kapitalistik döletler medeniyitining hemmisi 15-esirdin zamanimizgha qeder ékispalatatsiye we talan-taraj qilish asasigha qurulghan, ular özlirining kapitalistik zamaniwiylashturushning hemmisini ichkiy jehette déhqanlarni ézish, bulang-talang qilish, ishchilarni ékspalatatsiye qilish, tashqi jehette talan-taraj qilish, kéngeymichilik qilish, chet ellerni mustemlike qilish hetta tajawuzchiliq urushi qozghash yolliri arqiliq ishqa ashurghan. Del buning eksiche, junggoche sotsiyalizm yoli insaniyetning medeniyet tereqqiyatigha intilishidiki yéngi bir yoldur.

Junggoche sotsiyalizm yoli shuning üchün yéngi yolki, u bir tinch tereqqiyat yolidur. Tinch tereqqiyat junggoche sotsiyalizmgha singip ketken namayende xaraktérlik alahidilik we dölet istratégiyisi. Xelq'arada u junggoning tinch xelq'ara muhitni qolgha keltürüsh arqiliq özini tereqqiy qildurush hem öz tereqqiyati arqiliq dunya tinchliqini qoghdash, ortaq tereqqiyatni ilgiri sürüsh, zomigerlikke we zorawanliq siyasiysigha qarishi turush, shuningdek özi tereqqiy qilghandin kéyinmu menggü zomigerlik qilmasliqta; Bashqa döletler we milletler bilen öz'ara menpeet yetküzüshtek échiwétish istratégiyiside ching turush, birleshken döletler xartiriyisi we xelq'ara munasiwetler mizanigha emel qilish, xelq'ara ishlarda démokratiyini, inaqliqni, hemkarliqni, ortaq payda yetküzüsh rohini jari qildurush, döletler ara siyasiyda öz'ara hörmet qilish, barawer kéngishish, iqtisadiy jehette öz'ara hemkarlishish, üstünlük jehette bir-birini toluqlash, medeniyet jehette bir-birini örnek qilish, oxshash pikirlerde birlikke kélip, perqlerni saqlap qélish, xewpsizlik jehette öz'ara ishinish, yardem bérishni kücheytish, birlikte küch chiqirip teng ilgirileshte ipadilinidu.
Bu xil tinch tereqqiyat istratégiyisi tereqqiy tapqan kapitalistik döletlerning bashqa eller we milletlerning menpeetige ziyan yetküzüsh asasida emelge ashurghan en'eniwiy zamaniwiylashturush ehwaligha tüptin oxshimaydu, junggo zamanimiz dunyasidiki bashqa eller bilen bolghan ortaq tereqqiyat dawamida, zamanimiz dunyasidiki türlük medeniyet bilen birdek maslishish dawamida özining sotsiyalistik zamaniwiylashturushini rawajlandurghan. Shyanggangda chiqidighan «asiya waqit géziti liniyisi» élan qilghan «junggo ---- dunya iqtisadining shipaliq dorisi» serlewhelik maqalide : «bash kötürüp chiqiwatqan junggo özinila emes belki pütkül dunyani nepke érishtürüdu», «junggo öz tereqqiyatidin pütkül dunya bilen birlikte behrlinidu, bu ötmüshtikige tüptin oxshimaydu. Ötmüshte yawropa pütkül yersharigha kéngeymichilik qilip nechche onlighan mustemlikining peyda bolushini keltürüp chiqarghan hemde yawropadin bashqa jaylardiki milyonlighan xelqni azab-oqubetke duchar qilghan. Ötmüshte, yaponiye bilen gérmaniyening güllinishi qanliq urushlarni keltürüp chiqarghan, emma tereqqiy qiliwatqan junggo pütkül dunyani purset bilen temin etti» déyildi.
Bu xil tinch tereqqiyat istratégiyisi shuning bilen bir waqitta yene bizning junggo en'eniside tekitlinidighan «inaq emma xilmu-xil bolush», yeni inaq bolsimu hemmisi özgiche bolush, oxshash bolmasliq sewebidin toqunushup qalmasliq, inaqliqta bille ötüp rawajlinish, oxshash bolmisimu öz'ara hemdemde bolushning insaniyetning türlük medenyitining mas qedemde rawajlinishidiki heqiqet ikenlikidin; Dunya elliri medeniyitining xilmu-xilliqi insaniyet jem'iyitining tüp alahidiliki ikenliki, shundaqla insaniyet medeniyiti tereqqiyatining heriketlendürgüch küchi ikenlikidin dérek béridu. Shunga, dunyadiki türlük medeniyet, ijtimaiy tüzüm we tereqqiyat endizisi öz'ara almashturulushi we biri birini örnek qilishi, riqabet dawamida artuqchiliqlar arqiliq yétersizliklerni toluqlishi, oxshash pikirlerde birlikke kélip, perqlerni saqlap qélish dawamida ortaq tereqqiy qilishi kérek. Bu, junggoning iqtisadni yersharilashturushqa maslishish, yersharilashturush teminligen pursettin paydilinip öz tereqqiyatining muweppeqiyetlik tejribilirini yaritishida muhim dunyawiy ehmiyetke ige. Rosiye penler akadémiyisining akadémiki ktalyanko bu heqte özining «yiraq sherq mesililiri» jurnilining 2004-yil 10-ayning 22-künidiki sanida élan qilin'ghan «junggoning zamaniwiylashturush tejribisining xelq'araliq ehmiyiti» serlewhelik maqalisida mundaq deydu : «junggoning zamaniwiy medeniyetke muamile qilish jehettiki pozitsiyisi, ijtimaiy siyaset yürgüzüsh jehettiki tejribiliri obyéktip jehettin gherbning‹tarixning zawalliqi› we ‹medeniyetler toqunushi› qatarliq erkinleshtürüsh pikir éqimining küchlük orun almashturghuchisigha aylinip, shu arqiliq tarixiy tereqqiyatni ilgiri sürüp, medeniyetler ara toqunushtin saqlinip, bu toqunushni burulush xaraktérlik söhbetke aylandurushni ilgiri sürüp, pütkül yersharining ortaq tereqqiyatini ilgiri sürdi».
Bu xil tinch tereqqiyat istratégiyisi memliket ichide ilmiy tereqqiyat, inaq tereqqiyat uqumida ipadilinidu. Tereqqiyatni bash téma qilish, qurulmini tengsheshni bash liniye qilish, islahat élip bérish, ishikni échiwétish we pen-téxnika arqiliq tereqqiy qildurushni heriketlendürgüch küch qilish, xelqning turmush sewiyisini östürüshni tüp chiqish nuqtisi qilish, imkaniyetlik sijil tereqqiyat, ademning omumyüzlük tereqqiy qilishi we ijtimaiy inaqliqni intilish nishani qilishni gérmaniyelik bétxold 2003-yil 4-ayning 25-künidiki gérmaniye «dewrimiz» jurnilida élan qilin'ghan «junggo 2003-yili qedem tashlighan sotsiyalizm yoli» serlewhelik maqaliside «u kishilerge yersharigha kapital arqiliq hökümranliq qilishtek buzghunchiliq xaraktérlik tereqqiyattin qutulush yolini körsitip berdi», «bügünki künde kapitalizm özining iqtidarsizliqini barghanséri körünerlik halda ashkarilap qoymaqta, iqtisadiy tereqqiyat sür'iti üzlüksiz tézlishiwatqan chaghda, kapitalizm künséri éghirlishiwatqan yershari xaraktérlik mesililerni hel qilishqa amalsiz qaldi. Mesilen, nurghun ellerde ijtimaiy külpet (apet), zorawanliq we urush barghanséri köplep yüzbermekte, jenub bilen shimal otturisidiki hang tedrijiy chongqurlashmaqta, yershari bayliqini mes'uliyetsizlerche buzup-chéchip échishtin muhit éghir derijide buzghunchiliqqa uchrimaqta. Shunga hazirqi dunyada kapitalizmgha qarishi terepni muweppeqiyetlik halda yaritish telipi barghanséri roshenleshmekte. Jungxua xelq jumhuriyitining muhim ehmiyiti we hazirqi chaghda junggoda yüzbergen barliq özgirishlermu del buning jümlisidindur» dep yazghan.
Insaniyet jem'iyitining tereqqiyat qanuniyiti bizge ishlepchiqirish wasitilirigha bolghan xususiy mülükchilik tüzümi asasigha qurulghan kapitalistik medeniyet dewrining axirqi hésabta kommunizimliq medeniyet dewrige orun béridighanliqini, bu xil kommunizmliq medeniyet dewri sinipiy jem'iyetning asasi bolghan éksplatatsiye we ézishning ornini bésip, «her bir ademning erkin tereqqiy qilishi barliq ademlerning erkin tereqqiy qilishining sherti» («marks-én'géls eserliridin tallanma eserliri» xelq neshriyati 1995-yil xenzuche neshri,1-tom 294-bet) bolidighanliqini uqturdi. Junggoche sotsiyalistik tinch tereqqiyat istratégiyisi basidighan medeniy tereqqiyatqa intilish yoli del mushuni axirqi nishan qilghan yoldur.